معرفی کتاب
این کتاب با دیدگاهی نو و مبتنی بر اسناد و مدارک معتبر، تصویری متفاوت از سیاست خارجی ایران در این دوره پیش روی مخاطب میگذارد.
پرسشهای بنیادین کتاب
کتاب پیش رو بر آن است تا فراز و نشیب روابط استراتژیک ایران پهلوی با گروههای غیردولتی در عراق و لبنان را بررسی کند. پرسش بنیادین این کتاب ناظر بر پیشرانها و انگیزههایی است که ایران را به برپایی پیوندهای استراتژیک با گروههای غیردولتی - کردهای عراق و شیعیان لبنان - واداشت:
چرا ایران پهلوی پیوندهایی را با کردهای عراق و در حدی کمتر با شیعیان لبنان برقرار کرد؟
چگونه ایران پهلوی پیوندهایی را با کردهای عراق و در حدی کمتر با شیعیان لبنان برقرار کرد؟
پشتیبانی و عدم پشتیبانی ایران پهلوی از کردهای عراق و شیعیان لبنان چه پیامدهایی را برای امنیت ملی و سیاست خارجی ایران به همراه داشت؟
این سه پرسشهای بنیادین کتاب پیشروست که داستان سیاست خارجی غیردولتی ایران را روایت میکنند.
فهرست مطالب کتاب
علائم اختصاری
دیباچه
فصل 1: پیشگفتار
فصل 2: پیشرانها
1. تهدیدها
2. فرصتها
3. نهادها
4. نتیجهگیری
فصل 3: آغاز (پیش از 1958)
1. آغاز – کردهای عراق
2. آغاز – شیعیان لبنان
فصل 4: آفرینش (1336 – 1341
1958 - 1963)
1. آفرینش – کردهای عراق
2. آفرینش – شیعیان لبنان
فصل 5: عروج (1963 - 1969)
1. عروج – کردهای عراق
2. عروج – شیعیان لبنانی
فصل 6: برزخ (1968 - 1973)
1. برزخ – کردهای عراق
2. برزخ – شیعیان لبنان
فصل 7: هبوط (1352 – 1356
1973 - 1977)
1. هبوط – کردهای عراق
2. هبوط – شیعیان لبنان
فصل 8: رستاخیز؟
(1356 – 1357
1977 - 1979)
1. رستاخیز – کردهای عراق
2. رستاخیز؟ - شیعیان لبنان
فصل 9: سیاست خارجی غیردولتی ایران و میراث شاه
منابع و کتاب شناسی
مجموعههای بایگانی
طرفداران «شاه و شطرنج قدرت در خاورمیانه» دیگر سراغ چه کتابهایی بروند؟
کتاب صلحی که همۀ صلحها را بر باد داد اثر دیوید هنری فرامکین
کتاب ایران بین دو انقلاب اثر یرواند آبراهامیان
یک جرعه از کتاب
شاه خطاب به علم: «اگر اسلحه نمیداشتیم که این عراق کوفتی سیبیل ما را دود میداد.»
تهدید امری است در هم تنیده با بقای کشور و امنیت ملی دولت. از این رو، فرایندهای مهار و برساختن تهدید در هسته امنیت ملی هر کشوری جای گرفتهاند. هنگامی که مسئلهای به عنوان تهدیدی برای موجودیت کشوری خوانده شود کاربرد اقدامات فوق العاده برای جلوگیری از آن یا رسیدگی به آن توجیه میشود. ایران به واسطه موقعیت ژئواستراتژیک خود همواره در معرض تهدیدهای منطقهای بوده است.
خلاصه کتاب
این کتاب همچنین به دنبال کندوکاو جنبههای گوناگون سیاست خارجی ایران در دوران پادشاهی محمدرضا شاه نیست، بلکه سیر سیاست خارجی غیردولتی ایران را در میانه سالهای ۱۳۳۷ و ۱۳۵۷ نشان میدهد.
همچنین نوشته حاضر با پژوهشی ژرف در مورد سیاست خارجی غیردولتی ایران نشان میدهد که ایران و آمریکا علیرغم رابطه دوستانه، بر سر جنگ کردی در میانه سالهای ۱۳۴۰ و ۱۳۵۱ تنشهایی بس جدی داشتند. این کتاب با طرح جزئیاتی که برای نخستین بار مکتوب شدهاند، بخش گستردهتری از فهم امروزین در مورد روابط پیچیده ایران و آمریکا را از نو پیمیافکند و دوران زرین روابط تهران - واشنگتن را دوباره قالبسازی میکند.
از این دریچه، کتاب پیش رو گامی است برای درک بهتر روابط میان دولتها و گروههای غیردولتی.
برعکس، این کتاب نشان میدهد که سایر نهادها، بهویژه ساواک، نقش مهمی در شکل دادن به مسیر سیاست خارجی غیردولتی ایران داشتهاند.
سرانجام، کتاب حاضر خود نمونهای نوین از تاریخنگاری است که در آن از بنیانی تئوریک برای روایت داستانی تازه استفاده میشود.
کمک ایران به شیعیان در جنوب لبنان نیز میتواند نمونهای از تنشی درازمدت میان اسلام شیعی و اسلام سنی نمایانده شود. ایران، با جمعیتی اکثراً شیعه، برای جوامع شیعی در دنیای اسلام یک قطب هویتی است.
از این دیدگاه، میتوان نقش فرهنگ و دین را عاملی مهم در برپایی پیوندهای استراتژیک با کردهای عراق و شیعیان لبنان دید. همچنین، میتوان رقابت بغداد با تهران یا قاهره با تهران برای دستیابی به هژمونی منطقهای را عامل نهایی در همپیمانی ایران با کردهای عراق و شیعیان لبنان دانست.
درباره نویسنده

سوالات متداول
• محققان روابط بینالملل
• سیاستمداران و تحلیلگران سیاسی