پروست و رمان باشکوهش
مارسل پروست، نویسنده‌ی بزرگ فرانسوی ۱۴ سال پایانی عمرش را به نوشتن در جستجوی زمان ازدسترفته گذراند. از سال ۱۹۱۳ تا ۱۹۲۷. رمانی که آن را یکی از شاهکارهای مسلم تاریخ ادبیات می‌خوانند. حتی بعضی منتقدین پا را فراتر گذاشته و از آن به عنوان بهترین کتاب تاریخ نام می‌برند. کتابی که با بیش از ۳۰۰۰ صفحه و یک‌میلیون‌ودویست‌هزار کلمه (البته در زبان انگلیسی، فارسی‌اش بیشتر است!) طولانی‌ترین رمانی است که نوشته شده. با این حال افراد کمی هستند که می‌توانند با خود و زندگی‌شان کنار بیایند و خواندن کتاب را شروع کنند و البته از این میان عده‌ی کمی می توانند آن را به پایان برسانند. در جستجوی زمان ازدسترفته، رهاشده‌ترین کتاب تاریخ است، چون طولانی‌است و خواندنش سخت. پیرنگ واضحی ندارد، ماجراهایش به‌آهستگی پیش می‌روند و سرشار از مفاهیم فلسفی است. و این البته چیز غریبی نیست، خود زندگی است که با تمام جزییاتش مرور می‌شود و همین مرور آهسته و طولانی است که ازدست‌رفتگی آن را ملموس می‌کند. پروست پیش از پایان ویرایش کتاب در سال ۱۹۲۲ از دنیا رفت و زنده نماند تا چاپ شدن تمام جلدها را به چشم خود ببیند.
در جستجوی هدف
در جستجوی زمان ازدسترفته حکایت تلاش مارسل برای یافتن هدف معناداری در زندگی است. زمانی که در اواخر عمر و در آستانه‌ی مرگ درمی‌یابد هنر تنها چیزی است که می‌تواند به‌عنوان یک میراث واقعی از خود به جا بگذارد. او تصمیم می‌گیرد تا بنویسد. نوشتن است که او را رستگار می‌کند و با هنر نویسندگی است که می‌تواند زندگی‌اش را بکاود گذشته و زمان ازدسترفته را برگرداند و روی صفحه‌های کاغذ بیاورد.
قدرت زمان
مارسل به این بینش می‌رسد که زمان دارد آهسته‌آهسته جانش را می‌گیرد و او را از همه لحاظ تغییر می‌دهد. ذهنش تغییر کرده، بدنش دگرگون شده و حتی تجربه‌هایش هم متفاوت شده‌اند. او با این حقیقت تلخ مواجه می‌شود که هیچ چیز پایدار نیست. هر تجربه و حالی که در هر مقطع از زندگی‌اش داشته از دست رفته است. عاشقی‌هایش، شوروشعف کودکی، علاقه‌ها و نفرت‌ها، درکش از دنیا، از هیچ‌کدام اثری نیست. اما این ضمیر ناخودآگاه اوست که این امکان را به مارسل می‌دهد تا دوباره به این زمان ازدسترفته سرک بکشد و گونه‌های مختلف خودش را از کودکی تا حال ببیند و با نوشتن آنچه بر سر این عمر ازدسترفته گذشته از خود میراثی واقعی و ماندگار به جا بگذارد.
حافظه‌ی ضمیر ناخودآگاه
مارسل راهی نو برای دست پیدا کردن به حافظه‌ی ضمیر ناخودآگاهش می‌یابد. راهی که او را به منبعی غنی از احساست، طعم‌ها، بوها و صداها می‌رساند. در این لحظه است که می‌تواند بر زمان فائق آید و هرچند لحظه‌ای بیش نیست ولی او را به دنیایی از خاطرات می‌برد. در آن لحظه که مادلن و چای در دهانش می‌چرخند و طعم آن زیر زبانش می‌رود، مارسل گذشته را درک می‌کند و خاطرات جلوی چشمانش رژه می‌روند. او به ناگاه به گذشته پرتاب می‌شود و چون ناظری مستقل به تماشایش می‌نشیند. خواننده را با خود همراه می‌کند و او را جلوی این منظره‌ی باشکوه می‌نشاند و قدرت ضمیر ناخودآگاه را نشانش می‌دهد.
تجربه‌ی خواندن
در جستجوی زمان ازدسترفته رمان بلندی است. خواندنش برای یک کتاب‌خوان معمولی شاید تا شش ماه طول بکشد و به‌خاطر متن جدی و خاصش هم نمی‌شود آن را سرسری و با سرعت زیاد خواند. پس اگر می‌خواهید شروع به خواندنش کنید باید حسابی برای وقت و زندگی‌تان برنامه‌ریزی کنید. یکی از تجربه‌های مشترک رایج خوانندگان این کتاب احساسی است که با خواندن آن داشته‌اند. با اینکه کتاب برای بیش از یک قرن پیش است اما هر که آن را خوانده می‌گوید که انگار زندگی خودش از جلوی چشمانش گذشته. قدرت عجیب پروست در روایت لحظه‌ها و تجربه‌هاست که این حس عمیق را به خواننده القا می‌کند تا با خواندن کتاب پروست به تماشای زندگی خود بنشیند.
حاشیه‌های کتاب
یکی از منتقدان جدی پروست، لویی فردینان سلین دیگر نویسنده‌ی بزرگ فرانسوی بود که علت شهرت و بزرگداشت رمان پروست را یهودی بودن نویسنده و لابی‌گری یهودیان برای می‌دانست.
چند سال پیش هم هفته‌نامه‌‌های معتبر فرانسوی لوپوئن و اکسپرس به مناسبت یکصدمین سالگرد انتشار در جستجوی زمان ازدسترفته گزارش عجیبی را منتشر کردند که با اتکا به اسناد پیدا شده، فاش کردند که پروست به‌صورت پنهانی به منتقدان زمان خود پول می‌داده تا نقد مثبتی برای کتابش بنویسند و در تبلیغ آن بزرگ‌نمایی کنند.
شخصیت‌های در جستجوی زمان از دست رفته
شخصیت اصلی رمان در جستجوی زمان ازدسترفته مارسل اس که به دنبال هدفی برای زندگی است. او که مرگ را ناگزیر و نزدیک می‌بیند با خوردن یک کلوچه‌ی کوچک به یاد خاطرات کودکی‌اش می‌افتد و همین سرآغازی بر مرور زندگی و عمر ازدسترفتهاش می‌شود.
ترجمه‌ی در جستجوی زمان ازدسترفته در ایران
رمان بزرگ پروست را مهدی سحابی به فارسی ترجمه کرده است. اولین جلد مجموعه در سال ۱۳۶۹ توسط نشر مرکز منتشر شد و جلد آخر سال ۱۳۷۷ روانه‌ی بازار کتاب شد. دیگر مترجمی که قصد ترجمه‌ی این رمان را داشته نازی عظیما بوده که با انتشار ترجمه‌ی سحابی از تصمیم خود منصرف می‌شود.
طرفداران در جستجوی زمان از دست رفته دیگر سراغ چه کتاب‌هایی بروند؟
● به سوی فانوس دریایی، ویرجینیا وولف، ترجمه‌ی صالح حسینی، نیلوفر
● کوه جادو، توماس مان، ترجمه‌ی حسن نکوروح، نگاه
● وجدان زنو، ایتالو اسووو، ترجمه‌ی مرتضی کلانتریان، بان
● کمدی الهی، دانته آلیگیری، ترجمه‌ی محسن نیکبخت، کتاب پارسه
● چهره مرد هنرمند در جوانی، جیمز جویس، ترجمه‌ی منوچهر بدیعی، نیلوفر
● بری لیندون، ویلیام تکری، ترجمه‌ی محمود گودرزی، برج
● ابله، فئودور داستایفسکی، ترجمه‌ی سروش حبیبی، چشمه
● جنگ و صلح، لئون تالستوی، ترجمه‌ی سروش حبیبی، نیلوفر
● تربیت احساسات، گوستاو فلوبر، ترجمه‌ی مهدی سحابی، مرکز
● سرخ و سیاه، استاندال، ترجمه‌ی مهدی سحابی، مرکز
کتاب‌هایی درباره‌ی مارسل پروست و در جستجوی زمان ازدسترفته
● آقای پروست: خاطرات سلست آلباره از زندگی با مارسل پروست، سلست آلباره، ترجمه‌ی شهرزاد ماکویی و مینو حسینی، آگه
● مارسل پروست و ادراک زمان، ژولیا کریستوا، ترجمه‌ی بهزاد برکت، دمان
● در سایه‌ی مارسل پروست، شهلا حائری، قطره
● پروست، ساموئل بکت، ترجمه‌ی فرخ قدسی، روزآمد
● در جستجوی مارسل پروست، آندره موروا، ترجمه‌ی ملک‌مهدی میرفندرسکی
● هفت درس مارسل پروست، لورانس گرونیه، ترجمه‌ی اصغر نوری، مرکز
● فانوس جادویی زمان، داریوش شایگان، فرهنگ معاصر
● پروست چگونه می‌تواند زندگی شما را نجات دهد، آلن دوباتن، ترجمه‌ی گلی امامی، نیلوفر
پروست در نگارش در جستجوی زمان ازدسترفته تحت‌تاثیر چه کسانی بوده است؟
به‌نظر می‌رسد پروست از این ایده‌ی نیچه که در غیاب خداوند و آخرت تنها هنر است که می‌تواند هدف والایی برای آدمی باشد استفاده کرده است. دیگر ایده‌ی نیچه که ذهن پروست را به خود مشغول کرده بوده تحول آدمی بود. اینکه آدمی یک تغییر دائمی است و هرلحظه دستخوش دگرگونی می‌شود. دیگر چهره‌ای که تاثیر عمیقی در اندیشه‌ی پروست داشته، فروید بوده است. ایده‌های فروید در تحلیل ناخودآگاه و تاثیر آن بر رفتارها از مسائلی است که ردپای پررنگی در اثر پروست دارند.
مروری بر آنچه خواندیم
● مارسل پروست، نویسنده‌ی بزرگ فرانسوی ۱۴ سال پایانی عمرش را به نوشتن در جستجوی زمان ازدسترفته گذراند. از سال ۱۹۱۳ تا ۱۹۲۷. رمانی که آن را یکی از شاهکارهای مسلم تاریخ ادبیات می‌خوانند.
● در جستجوی زمان ازدسترفته حکایت تلاش مارسل برای یافتن هدف معناداری در زندگی است. زمانی که در اواخر عمر و در آستانه‌ی مرگ درمی‌یابد هنر تنها چیزی است که می‌تواند به‌عنوان یک میراث واقعی از خود به جا بگذارد. او تصمیم می‌گیرد تا بنویسد.
● در جستجوی زمان ازدسترفته رمان بلندی است. خواندنش برای یک کتاب‌خوان معمولی شاید تا شش ماه طول بکشد و به‌خاطر متن جدی و خاصش هم نمی‌شود آن را سرسری و با سرعت زیاد خواند. پس اگر می‌خواهید شروع به خواندنش کنید باید حسابی برای وقت و زندگی‌تان برنامه‌ریزی کنید.
● پروست در نگارش رمانش تحت‌تاثیر ایده‌های فکری فریدریش نیچه و زیگموند فروید بوده است.
یک جرعه از کتاب
و پنداری در قالب خط-خطی یک صدف «سن ژاک» ریخته شده‌اند و من، دلتنگ از روز غمناک و چشم‌انداز فردای اندوهبار، قاشقی از چای را که تکه‌ای کلوچه در آن خیسانده بودم بی‌اراده به دهان بردم. اما در همان آنی که که جرعهٔ آمیخته با خرده‌های شیرینی به دهنم رسید یکه خوردم، حواسم پی حالت شگرفی رفت که در درونم انگیخته شده بود. خوشی دل‌انگیزی، خود در خود، بی هیچ شناختی از دلیلش، مرا فرا گرفت.
خلاصه کتاب
درباره نویسنده
سوالات متداول
«مهمترین کتابی که پس از پایان جنگ جهانی اول در اروپا نوشته شده» - آندره ژید
«یکی از معدود کتاب‌هایی که می‌توان آن را با کمدی الهی دانته مقایسه کرد.» - تی.اس. الیوت
● نامه‌هایی به بانوی همسایه، ترجمه‌ی سمیه خالدی، کتابستان
● خوشی‌ها و روزها، ترجمه‌ی مهدی سحابی، مرکز
● بی‌احساس، ترجمه‌ی مینو مشیری، وال
● در باب خواندن، ترجمه‌ی بنیامین مرادی، مرکز
● روزهای مطالعه، ترجمه‌ی مرضیه خسروی، روزگار
● حسادت، ترجمه‌ی صبا رستگار کریمی، کتاب‌سرای نیک
کتاب‌های مشابه
نظر کاربران
